Fotoğraf ve Sanat

Özelikle dijital fotoğrafçılıkla beraber fotoğrafçı, sanatçı, fotoğraf sanatçısı, fotoğraf sanatı gibi kavramların toplumda sıklıkla yanlış olarak kullanıldığına tanık oluyorum. Bu yazımda tüm bu kavramların üzerinden geçerek kendi tanımlarımı aktaracağım.

Herkes güzel fotoğraf çekebilir mi?

Evet. Hayvanlar bile güzel fotoğraf çekebilir. (örnek: http://www.photographercat.com/) Durmuş bir saat bile günde iki kez doğruyu gösterir. Eğer yeterince çok fotoğraf çekerseniz arasında mutlaka güzel olanlar çıkacaktır.

Her fotoğraf bir sanat eseri midir?

Sanat eserinin özellikleri nelerdir?

• Bir sanatçı tarafından üretilmiş olmalıdır.
• Biricik ve özgün olmalıdır.
• Onu yaratan sanatçının görüşünü, iç dünyasını yansıtmalı ve hissetirebilmelidir.
• Evrensel olmalıdır. İçinde barındırdığı değerler tüm dünya toplumları tarafından benimsenmiş ve algılanabilir olmalıdır.
• Zamana meydan okuyabilmelidir.
• Ahenk barındırmalıdır. (Denge, güzellik, estetiği kastetmiyorum.)

Her fotoğrafçı aynı zamanda sanatçı mıdır?

Fotoğrafın hobi ya da meslek olarak hayatında çok yer kaplayan kişilere fotoğrafçı diyoruz. Ancak her fotoğrafçı aynı zamanda fotoğraf sanatçısı değildir. Bir seyahatimizde şans eseri çektiğimiz harika bir fotoğraf sanat eseri değildir. Biz de sırf o güzel fotoğrafı çektiğimiz için fotoğraf sanatçısı olmayız. Bir kişinin sanatçı olması için aşağıdaki özellikleri taşıması gerekir.

Sanatçı kimdir?

Sanatçı sanat eseri yapan kişidir. Sanatçılık insan hayatındaki geçici bir süreç değildir, varoluş şeklidir.

Sanat eseri yapmasının dışında sanatçının özellikleri nelerdir?

• Sanatçı yaratıcıdır.
• Hayata dair bir düşüncesi vardır. Bunu eserlerinde yansıtır.
• İnsanlar sanatçıları, eserlerinde ortaya koyduğu özgünlüğün ve ilk olmanın açtığı kapıdan takip ederler.
• Sanat sanatçının iletişim şekli ve varoluş nedenidir. Düşüncelerini sanatıyla aktarır.
• Sanatçının düşünceleri toplumun en az bir adım önündedir çünkü sanatçı herkesin baktığı yere bakar ancak farklı şeyler görür.
• Sanatçı yapıcıdır. Sanatçının eserleri pozitif değerleri yüceltir, negatif davranışları aşağılar ve yerer. Bu özellikleriyle de genelde muhalif olarak algılanır.

Sanatçı ne olmak zorunda değildir?

• Bir sanatçı uyumlu, çalışkan, disiplinli, düzenli, zeki, mutlu, yüksek eğitimli olmak zorunda değildir ancak olabilir de.
• Düşünceleriyle yeni ufuklar açsa da davranışlarıyla topluma örnek olmak zorunda değildir.

Sanatçı sanatını toplum için mi yapar, sanat için mi yapar?

Sanat, sanatçının iletişim şeklidir, tıpkı konuşmak gibi. Bir insan neden konuşur? Toplum için mi? Konuşmak için mi? Sosyal insan iletişim kurmak yani var olmak için konuşur. Sanatçılar da sanatlarını var olmak için yaparlar. Sanatçının ürettiği eserler toplum için bir hazineyken, sanatçı bu eserleri toplum bir hazine kazansın diye yapmamıştır. Başka bir seçeneği olmadığı için yapmıştır. Bu bağlamda bir sanatçının sanat eseri yapmasını engellerseniz ölür. Bir toplumu sanatçılardan mahrum bırakırsanız, o toplum ölür.

Fotoğraf sanatı nedir?

Fotoğraf sanatı, bir eserde ağırlıklı olarak fotoğraf tekniğini kullanarak sanat yapmaktır.

Bir fotoğrafçının, fotoğraf sanatçısı olup olmadığını nasıl anlarız?

Sanatçılığın doktorluk gibi bir diploması yoktur. Uluslararası, saygın bazı kurumların verdiği payeler o kişinin sanatçı olduğu görüşünü kuvvetlendirse de bu konuda kesin kurallardan bahsetmek mümkün değildir. Ülkemizde ise bir fotoğrafçı güzel ve yoğun fotoğraf çekiyorsa, her cinsten bol ve pahalı ekipmanları varsa ona fotoğraf sanatçısı demeye meylediyoruz. Aşağıdaki soruları sormak bize bu konuda fikir verir.

• Fotoğraflarında kendine özgü, farklı bir teknik kullanıyor mu? Renk, kompozisyon, tonlama, üzerine eğildiği konular ve bu konulara yaklaşımı vb. açısından kendisine has bir tarzı var mı?
• Fotoğraflarını gördükten sonra, aradan bir süre geçse yeni bir çalışmasını görseniz, kimin çektiğini bilmeseniz de fotoğrafın sahibinin o fotoğrafçı olduğunu tahmin edebilir misiniz? Yani fotoğraflarını birbirine bağlayan ortak bir ruh, düşünce var mı?
• Fotoğraflarına uzun süre bakma ve üzerinde düşünme ihtiyacı duyuyor musunuz?
• Kısacası, fotoğrafları sanat eseri, kendisi de sanatçı özellikleri taşıyor mu?

Sanatçı olmayan fotoğrafçıların eserleri ise genellikle şu özellikleri taşır:

• Fotoğrafları başka eserlere her açıdan yoğun benzerlikler gösterir.
• Fotoğraflarında kullanılan teknikler ve düşünce açısından bütünlük yoktur. Her çalışmasını farklı konularda ve farklı teknikleri kullanarak yapabilir. Eserlerindeki en önemli ortak özellik estetik olma çabasıdır.
• Kaygıları sanatsal değildir. Onun için en önemli başarı kriteri fotoğraflarının diğer insanlar tarafından hemen alkışlanmasıdır. Her sanat eseri yaratılır yaratılmaz alkışlanmak ve maddi açıdan değerli olmak zorunda değildir. Yaratıldıktan çok sonra anlaşılan eserler de olabilir. Kuşkusuz sanatçılar da alkışlanmak ister ancak sanatçı olmayanlar alkışlanmadıklarında fotoğrafı bırakabilirlerken sanatçılar bırakamaz.

Herkes sanatçı olabilir mi?

Bu sorunun yanıtını büyük üstad Atatürk zaten vermiştir. Üstüne konuşmaya gerek yoktur. “Efendiler; hepiniz milletvekili, bakan ve hatta cumhurbaşkanı bile olabilirsiniz! Ama sanatçı olamazsınız!..”